مسجد جامع عتیق اصفهان (معرفی، تحول معماری، آدرس)- آسان گردش

مسجد جامع عتیق اصفهان که به مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه اصفهان هم معروف است، موزه هنر ایران و یکی از افتخارات معماری این سرزمین است. اثری که نشانه های سیزده سده تحول در فرهنگ اسلامی ایران را در خود گرد آورده است.

معرفی:

موقعیت: میدان امام علی، خیابان مجلسی

قدمت: از قرون اولیه اسلامی تا دوره قاجار

اجزا و عناصر مسجد:

ورودی مسجد
صفه حکیم
بنای جنوب شرقی(کتابخانه)
گنبدخانه خواجه نظام الملک
شبستان شرقی
شبستان جنوب غربی
ایوان جنوبی(صفه صاحب)
شمالی (صفه درویش)
شرقی(صفه شاگرد)
غربی(صفه استاد)
مناره ها
صحن مرکزی
محراب الجایتو
شبستان بیت الشتاء
مدرسه مظفری
محراب گچبری دالان جنوب شرقی
الواح سنگی نصب شده در مسجد
شبستان شمالی ایوان شرقی (هیجده ستون)
گنبد خسروی
شبستان جنوبی ایوان شرقی
سنگاب ها
غسالخانه
بنای رو حوض
سنگ شاخص

تحول معماری مسجد در طول تاریخ:

طرح نخستین مسجد جامع عتیق اصفهان به گونه شبستان ستوندار بوده که در سال 156 هجری ساخته شده و کاوش ها موقعیت آن را مشخص کرده است.
محراب و بخش بزرگی از دیوار سوی قبله مسجد کهن با گچ بری ناب در زیرکف شبستان جنوبی مسجد کنونی یافت شده است.
در سال 226 هجری مسجد کهن ویران و مسجد جدید با مساحتی بیشتر و طرح شبستان ستوندار ساخته شد.
شبستانی با شش ردیف ستون در سمت جنوب مسجد و فضاهای ستوندار دیگری که دورتادور صحن مرکزی را فرا می گرفته است.
در طی فرمانروایی آل بویه و امرای کاکویه یعنی از 320 تا 454 ه ق اجزایی به مسجد اضافه شد.
فضاهای ستوندار با افزودن یک ردیف ستون در ضلع مشرف به صحن توسعه داده شدند.
در زمان سلجوقیان یعنی در قرون 5 و 6 ه ق مهمترین تغییر در معماری مسجد رخ داد.
تغییر طرح فضاهای ستون دار شیستانی به مساجد چهار ایوانی برا اولین بار در این مسجد اتفاق افتاد.
همچنین در این دوره گنبدهای زیبایی در بخش جنوبی و شمالی مسجد (گنبد نظام الملک و گنبد تاج الملک)ساخته شد.
محراب و مسجد معروف الجایتو در زمان ایلخانیان( قر 8 ه ق) به این مسجد اضافه شد.
در دوره مظفری(قرن 8 ه.ق) یک مدرسه دینی در جبهه شرقی و یک مصلای سرباز در پشت دیوار غربی مسجد ساخته شد.
تیموریان(قرن 9 هجری) نیز به نوبه خود در توسعه و تزیین این مسجد نقش داشتند که احداث شبستان زمستانی(بیت الشتاء) از جمله اقدامات مهم ایشان محسوب می شود.
سپس حسن بیگ آق قویونلو بخشهای مهمی از این مسجد را ساخت و تزیین کرد.
پادشاهان صفوی نیز به طور عمده کار تزیین و ترمیم بنای آنرا انجام داده اند.
در دوره قاجار نیز چند اقدام مرمتی در داخل مسجد و حواشی آن صورت گرفته است.

سایر اطلاعات:

مسجد جامع عتیق اصفهان اثری گران مایه و بی نظیر در سیر تاریخ فرهنگ و تمدن ایران و اسلام و به شمار می رود.
این اثر همچنان ارزش معنوی، هنری، دینی و علمی خود را حفظ کرده است.
بازدید آن برای هر ایرانی لازم و ضروری است تا در یک مکان واحد با تاریخی بس طولانی و پربار هنر و معماری ایرانی-اسلامی مواجه شود.

اگر تا به حال از این این مسجد بازدید داشته اید احساس درونی خود را در اولین مواجهه خود با این مسجد با ما به اشتراک بگذارید. اصفهان را از زاویه آسان گردش ببینید.

برگرفته از: کتاب مسجد جامع عتیق موزه ای از در و عقیق اثر عبدالرضا کارگر و کتاب سبک شناسی معماری ایران از دکتر محمدکریم پیرنبا

وبلاگ