یکی از این شاهکارهای معماران برجسته ایران قدیم، حمام شیخ بهایی اصفهان است.

معرفی:

• گرمابه‌های تاریخی اصفهان مانند حمام علی قلی آقا و حمام شیخ بهایی از لحاظ معماری و زیبایی بی نظیر هستند.
• در این حمام‌ها استخری برای آب تنی، مکانی از سنگ مرمر برای ماساژ کمر وجود داشته است.
• عموم این حمام ها دارای فضایی برای استراحت و صرف غذا و نوشیدن گلاب اصفهانی نیز هستند.
• این حمام بین مسجد جامع اصفهان و هارونیه و نزدیک بقعه معروف “درب امام” واقع گردیده است.
• حمام شیخ بهایی اصفهان تا حدود 50 سال پیش مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
• حمام شیخ بهایی در سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.

تاریخچه:

• حمام شیخ بهایی از یادگاری‌های دوران صفوی است.
• این حمام به عنوان معروف ترین حمام اصفهان، در زمان شاه عباس و توسط شیخ بهایی در سال 1025 قمری، طراحی و ساخته شده است.

دلیل معروفیت :

• این حمام با استفاده از یک سیستم پیچیده مهندسی، برای مدت زیادی تنها با یک شمع گرم می‌شده است.
• به نقل از برخی منابع، از زمانیکه تعدادی از محققین انگلیسی می‌خواستند از چگونگی این سیستم مطلع شوند متاسفانه شمع حمام با مشکل واجه شد.
• معقول ترین نظریه اینگونه مطرح می‌کند که در حد فاصل آبریزگاه مسجد جامع و حمام شیخ بهایی، یک سیستم سفالینه لوله کشی زیرزمینی وجود داشته که با روش مکش طبیعی، گازهایی مانند متان و اکسیدهای گوگرد را به مشعل خزینه حمام هدایت می‌کرده است. این گازها به عنوان منبع گرما در مشعل خزینه می‌سوخته اند.
• یک احتمال دیگر نیز وجود دارد و آن اینست که این گازها از مواد زاید دفع شده در حمام جمع آوری می‌شده است.
• براساس مطالعات باستان شناسی صورت گرفته، شیخ بهایی طی محاسبه دقیقی، خزینه حمام را طوری طراحی کرده بوده که فاضلاب شهر اصفهان وارد خزینه حمام می‌شده و تولید گاز متان می‌کرده است.

نظرات متفاوت:

• همچنین شیخ بهایی با انجام محاسباتی حجم لجن مورد نیاز برای بیوگاز را محاسبه کرده بطوریکه از لجن‌های جمع شده، گاز تولید شده به وسیله شعله‌هایی مخزن آب حمام را گرم می‌کرده است.
• بنابراین آب حمام از طریق سیستمی به نام “دم و گاز” یعنی به کمک گاز متان فاضلاب مسجد جامع اصفهان که در نزدیکی این حمام قرار گرفته و همچنین چکیدن روغن عصارخانه شیخ بهایی (عصارخانه محلی است برای تهیه روغن از دانه‌های روغنی) که در مجاورت حمام واقع شده، آب حمام را گرم می‌کرده است.
• پس از گذشت حدود 400 سال از ساخت این حمام، یک مخترع مشهدی با شبیه سازی حمام شیخ بهایی ادعا کرده است که مخزن این حمام از جنس طلا بوده و چون طلا رساناترین فلز است، با کمترین حرارت انرژی زیادی تولید می‌کرده و آب حمام گرم می‌شده است.
• از شیخ بهایی کتابی در رابطه با ساخت حمام‌ها با اصطلاحات پیچیده‌ای باقی مانده است.

معماری:

• بنای حمام شامل دو حمام بزرگ و کوچک و فضای چال حوض است.
• هریک از این دو  حمام از دو بخش سربینه و گرمخانه تشکیل شده بوده است.
• حمام از دو سربینه بزرگ (مخصوص آقایان) و کوچک (مخصوص خانم‌ها) تشکیل شده است.
• استخر و تعدادی خزینه و آب انبار نیز در این حمام مشاهده می‌شود.
• سربینه حمام بزرگ به شکل هشت ضلعی است.
• در اطراف سربینه سکوهایی وجود دارد که فضای پشت آنها با طاق نماهای مدور تزیین شده است.
• گنبد میانی سربینه بر 8 ستون بزرگ سنگی استوار است.
• تزیینات سقف گنبدی شکل حمام بصورت رسمی بندی است.
• نورگیرهایی با فاصله مشخصی از مرکز سقف قرار گرفته‌اند که در طول روز باعث ایجاد سایه روشن می‌شوند.

آدرس: اصفهان، خیابان عبدالرزاق، کوچه شیخ بهایی

کامل ترین اطلاعات در خصوص اماکن تاریخی اصفهان را از آسان گردش بخواهید.