مجموعه موزه های آستان قدس رضوی مشهد متشکل از موزه های مختلف می باشد که بیش از 8000 شئ را به نمایش می گذارند. هدف از ايجاد اين مركز فرهنگي نمایش آثار قدیمی حرم مطهر و اماکن متبرکه و نیز آثار نفيسی است كه طي زمان توسط علاقه‌مندان اهل بيت تقديم بارگاه ملكوتي امام رضا (ع) گرديده است. بناهای تاریخی این موزه جلوه گر شش قرن معماری می باشد. تزئینات دوره اسلامی و اشیای تاریخی آن نشان دهنده انواع صنایع دستی و هنرهای ساخته شده در طی ده قرن گذشته است.

تاریخچه :

• آثار تاریخی اهدایی یا ساخته شده مختص حرم مطهر طی قرن های گذشته در خزانه نگه داری می شده است.
• در سال 1316 و در محل کنونی قبر شیخ بهایی سنگ بنای موزه آستان قدس گذاشته شد.
• از سال 1318 آثار نفیسی از جمله کتیبه‎های طلا، درهای چوبی، ظروف، منسوجات، سنگاب خوارزمشاهی و … جهت نمایش انتخاب شدند.
• اما اولین ساختمان موزه 22 آذر 1324  در زمینی به مساحت 1034 مترمربع افتتاح شد.
• این بنا توسط آندره گدار معمار فرانسوی طراحی و توسط مهندس کنتراتیف و مهندس بیوک قهرمانی در سه طبقه ساخته شد.
• اشیای موزه در سال 1351 به تالار تشریفات آستان قدس رضوی منتقل شد.
• سپس ساخت بنای جدیدی برای موزه در ضلع جنوبی حرم مطهر در دستور کار قرار گرفت.
• در سال 1356 ساختمان جدید شامل دو تالار در یک طبقه و به مساحت 1300 مترمربع به بهره برداری رسید.

بخش های مختلف موزه:

مجموعه موزه های آستان قدس رضوی شامل بخش های ذیل است:

1.موزه مرکزی

این بخش خود متشکل از 11 گنجینه مختلف می باشد:

گنجینه تاریخ حرم رضوی:

• در سال 1378 این گنجینه در طبقه همکف ساختمان موزه مرکزی به جهت آشنایی با مراحل رشد و توسعه شهر مشهد و نیز حوادثی که طی قرن ها بر حرم مطهر رضوی گذشته برپا گردیده است.
• اشیاء تاریخی و ارزشمند این موزه به دو بخش تقسیم می شوند.
• بخش اشیاء کاربردی شامل وسایل روشنایی، ظروف شستشوی ضریح،  زیارت نامه های فولادی، قفل و کلیدهای قدیمی، لوح های طلا و… می باشد.
• بخش اشیاء معماری شامل سنگ مقام امام رضا (ع)، ضریح های طلا، نقره و فولاد، کتیبه های طلا، درهای طلا و نقره، درهای چوبی، پنجره فولاد، کاشی های زرین، محراب های زرین فام و … می باشد.

گنجینه هنرهای تجسمی:

• این بخش در سال 1378 و در طبقه اول ساختمان موزه مرکزی جهت نمایش تعدادی ازتابلوهای نقاشی هنرمندان برجسته ایرانی و اروپایی در سبک های مختلف بازگشایی شد.
• از جمله مهم ترین آن ها می توان به آثار کمال الملک، اشرف البلاد (نقاش معروف دوره قاجاریه)، معراج (نقاش دوره زندیه)، ویلیام جیمز و… نام برد.

گنجینه تمبر و تاریخچه پستی:

• این گنجینه در سال 1369 و در طبقه منهای یک ساختمان موزه مرکزی افتتاح شد.
• این قسمت دربردارنده صدها هزار انواع تمبر و اقلام پستی ایران و بیش از 240 کشور می باشد.
• اما تنها بخشی از آن ها در معرض دید عموم قرار گرفته است.

گنجینه اسکناس:

• این بخش نیز همزمان با گنجینه تمبر افتتاح در سال 1369 افتتاح شد.
• در این گنجینه 500 برگ اسکناس مربوط به ایران و 80 کشور دیگر را به نمایش گذاشته است.

گنجینه سکه:

• در سال 1388 این ضرورت احساس شد که گنجینه سکه در فضایی وسیع تر و مستقل نمایش داده شود.
• حدودا شامل 1900 سکه نفیس از ایران و 50 کشور جهان می باشد.
• سکه های به نمایش درآمده در این بخش مربوط به دوره های پیش از اسلام مانند هخامنشیان، سلوکیان، ساسانیان و اشکانیان و دوره های پس از اسلام مانند سامانیان، خوارزمشاهیان، سلجوقیان، غزنویان، عباسین، ایلخانان مغول، تیموریان، افشاریه، صفویه، زندیه، قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی می باشند.

گنجینه ظروف:

• این بخش در سال 1378 واقع در طبقه دوم موزه مرکزی افتتاح گردید.
• اشیاء منتخبی همانند تنگ های سفالی، سماورهای زغالی، ظروف کشف شده به صورت اتفاقی از حفاری های حرم مطهر رضوی و سایر ظروف اهدایی و وقفی در آن به نمایش درآمده اند.

گنجینه ساعت:

• این بخش نیز همزمان با گنجینه ظروف در سال 1378 در طبقه دوم موزه مرکزی افتتاح شد.
• این گنجینه نمایشگر انواع ساعت های آفتابی، وزنه ای، دیواری و رومیزی می باشد.
• ساعت های آفتابی شامل ساعت آفتابی استوایی و قطب نما، ساعت آفتابی و تقویم، ساعت آفتابی افقی و عمودی، ساعت آفتابی شاخص مثلثی،  قبله نمای قابل حمل عبدالائمه و… می باشند.

گنجینه سلاح:

• با افتتاح این گنجینه در طبقه دوم ساختمان موزه مرکزی در سال 1378 انواع سلاح ها و ادوات جنگی و دفاعی بعد از اسلام در ایران به نمایش درآمدند.
• قدیمی ترین این سلاح ها، کمان لاکی روغنی مربوط به دوره صفویه می باشد.
• آثار دیگری نیز شامل زره فولادی مشبک، شمشیرهای فولاد جوهردار، سپر از پوست کرگدن، کلاه خود فولاد زرنگار، کارد، نیزه چوبی منقوش (لاک کاری)، تبرزین‌های نقش دار و طلاکاری شده، تفنگ‌ها و تپانچه‌های سرپر با لوله‌های زرکوب و باروت‌دان‌های عاج، فلزی و چرمی مربوط به دوره صفویه تا قاجاریه، پیراهن پارچه‌ای طلسماتی یا پیراهن آیت الکرسی  مربوط به دوره زندیه و نیز شمشیر فولادی با کتیبه طلاکوب و با نام فتحعلی شاه قاجار در معرض دید عموم درآمده اند.

گنجینه نجوم:

• با ظهور اسلام و ضرورت تعیین اوقات شرعی، قبله و مسیریابی برای مسلمانان، علم نجوم وسعتی بیشتر یافت و وسایلی برای تعیین این ضروریات توسط دانشمندان مورد استفاده قرار می گرفت.
• در سال 1378 این اشیاء بدست آمده از علم نجوم در طبقه دوم موزه مرکزی به نمایش درآمدند.
• قدیمی ترین آن ها مربوط به دوره صفوی است.
• بیشتر آثار به نمایش درآمده در گنجینه ساعت اهداییسید جلال‌الدین تهرانی بوده که شامل انواع تلسکوپ‌های انعکاسی و شکستی، اسطرلاب‌های تخت، کروی و حلقوی، کره‌ جغرافیایی و آسمانی، ابزارهای اندازه‌گیری می باشد.

گنجینه مدال:

• در سال 1392 این گنجینه در پی اهدای مدال های فراوان توسط ورزشکاران و نخبه های علمی تخصصی تر شد.
• هم چنین چیدمان مستقل آن در طبقه دوم موزه مرکزی به نمایش درآمد.
• از جمله نام آوران عرصه های ورزشی و علمی که مدال، تندیس، بازوبند، کاپ، نشان و یادبودهای خود را به آستان قدس رضوی اهدا نموده اند می توان به پهلوان غلامرضا تختی، پهلوان سوخته سرایی، امید نوروزی، امیر توکلیان، امرالله احمدی، مجید خدایی،رضا صادقی و سید محمود میران و… اشاره نمود.

گنجینه آبزیان:

• با اهدای کلکسیون صدف‌ها و حلزون‌های دریایی متعلق به محمد سعید فؤاد وهبه این بخش در سال ۱۳۷۸ در طبقه اول ساختمان مرکزی افتتاح شد.
• این مجموعه بی‌نظیر از سواحل آمریکا، اروپا و آسیا جمع‌آوری و یا خریداری شده اند به مرور نیز جانوران دریایی، صدف‌ها و حلزون‌هایی از سواحل ایران نیز به موزه اهدا شده ‌است.
• این گنجینه به دو بخش نرم تنان و موجودات دریایی تاکسیدرمی شده تقسیم می شود.
• در بخش نرم تنان 1282 قطعه شامل انواع گونه های صدف و حلزون می باشد.
• قسمت موجودات دریایی تاکسیدرمی شده گونه هایی همچون ماهی مومیایی شده شیطان دریا، کوسه ماهی ببری، سفره ماهی، مار ماهی، مادر میگو (ام الروبیان)، لابستر، ستاره دریایی، اسبک دریایی، مرجان، اسفنج و… به نمایش عموم درآمده اند که از نظر زیست شناسی بسیار مورد توجه هستند.

2.موزه قرآن و نفایس:

• در سال ۱۳۶۴ اولین گنجینه قرآن جهان توسط آستان قدس رضوی درساختمانی دو طبقه و با مساحت 8۰۰ متربع در هرطبقه گشایش یافت.
• این گنجینه از بی نظیرترین نفایس خطی آن می توان قرآن‌های خطی با دستخط منسوب به ائمه اطهار از جمله امام علی، امام حسن، امام حسین، امام سجاد و امام رضا نام برد که به خط کوفی و روی پوست نوشته شده است.
• اکثر آن ها توسط شاه عباس صفوی اهدا و وقف نامه آنها به خط شیخ بهایی می باشد.
• قرآن های بسیار نفیس منسوب به خط و تذهیب و تجلید استاد عثمان ابن حسین وراق که مربوط به قرن پنجم هجری، دو قرآن‌ استاد یاقوت مستعصمی مربوط به قرن هفتم هجری، هشت برگ‌ از قرآن منسوب به خط بایسنقر میرزا(فرزند گوهرشاد خاتون) مربوط به دوره تیموری، یک نسخه قرآن به خط بابر شاه از سلاطین سلسله مغولان هندوستان مربوط به قرن دهم هجری، قرآن‌هایی به خط استاد عبدالقادر حسینی شیرازی مربوط به قرن دهم هجری نیز از سایر آثار ارزشمند این موزه به شمار می روند.
• همچنین مجموعه‌ای از مرقعات از دوره صفویه تا عصر حاضر و نیز مجموعه‌ای از جلدهای روغنی ولاکی و نقاشی‌های  تذهیب وگل و مرغ و خوشنویسی هنرمندان معاصر نیز به نمایش درآمده است.
• در این مجموعه قرآن ها به ترتیب تاریخ چیدمان می شوند.
• قدمت آن ها نیز از قرن سوم تا سیزدهم هجری قمری است.
• قدیمی ترین آن مربوط به سال 393 ه.ق می باشد که توسط وزیر و صاحب دیوان سلطان محمود غزنوی وقف گردیده است.
• در حال حاضر موزه قرآن و نفایس با وجود حدود ۱۷۰۰۰ نسخه قرآن و جزوات قرآنی بزرگترین مجموعه نسخ خطی قرآن را داراست.

3.موزه فرش:

• در سال 1390 ساختمان موزه فرش در  چهار طبقه (با احتساب مخزن) و با زیر بنای 6600 مترمربع افتتاح شد.
• این بنا به منظور نمایش فرش های ارزشمند یافت شده از قرن های گذشته که مختص حرم مطهر بوده اند، ایجاد شده است.
• این موزه از لحاظ وسعت بزرگترین موزه تخصصی فرش در دنیاست.
• امکانات روزی همچون سیستم اعلان و اطفای حریق، سیستم تهویه، سیستم استاندارد نور موزه، اتاق های تخصصی قرنطینه، آفت زدایی، مرمت و… برای آن در نظر گرفته شده است.
• طبقه همکف این موزه شمال قالی های پرده ای و قالی های بافت مناطق مرکز و شرق کشور می شود.
• در طبقه اول قالیچه های بافت عشایر و ایلات کشور و در طبقه منهای یک قالی‌های بزرگ مشهد و قالی های دوره صفویه به نمایش درآمده اند.
• از مهم ترین آن ها می توان به فرش های شاه عباسی مربوط به دوره صفوی، فرش های عمو اوغلی، فرش هفت شهر عشق و فرش معراج اشاره کرد.

4.تالار آثار استاد فرشچیان:

• استاد محمود فرشچیان طی 20 سال اخیر پانزده تابلو از آثار خود را به موزه آستان قدس رضوی اهدا کرده‌است.
•  در سال 1389 پس از جداسازی این آثار از بخش هنرهای تجسمی، تالاری در ساختمان موزه قرآن و نفایس به آن ها اختصاص یافت.
• این تابلوها عبارتند از:
• پنجمین روز آفرینش ۱۳۵۲
• عصر عاشورا ۱۳۵۵
• پناه (یتیم نوازی امام علی) 1356
• خمسه آل طیبه (مربوط به اجدادشان) 1369
• یارب ۱۳۷۳
• نیایش ۱۳۷۶
• اولین پیام ۱۳۷۹
• توسل ۱۳۷۹
• هدیه عشق ۱۳۸۱
• رمی جمره (یا امتحان سخت) ۱۳۸۵
• کوثر ۱۳۸۶
• ضامن آهو(2) ۱۳۸۸
• پرچمدار حق ۱۳۸۹
• ستایش پروردگار ۱۳۹۰
• معراج ۱۳۹۱

5.موزه هدایای مقام معظم رهبری:

• این  بخش در سال ۱۳۷۳ و در طبقه همکف موزه قرآن و نفایس افتتاح شد.
• مقام معظم رهبری که از واقفان عمده آستان قدس رضوی هستند.
• از ۱۳۷۳ تا ۱۳۹۱ حدود ۲۰۰۰ شیء شامل فرش، معرق، منبت، تراش روی شیشه، سوزن دوزی، قلم زنی، تابلوهای نقاشی، انواع ظرف، مدال، سکه، ماکت و… را که در طول سالیان به ایشان هدیه داده شده بودند و همچنین بیش از ۷۰۰۰ نسخ خطی را به آستان قدس رضوی اهدا نمودند.

اگر قبلا از مجموعه موزه های آستان قدس رضوی بازدید کرده اید، تجربه خود را با سایر کاربران آسان گردش در میان بگذارید.

اطلاعات موزه:

آدرس: مشهد، حرم مطهر رضوی، صحن کوثر، ضلع شرقی

 تلفن تماس: 32235330-051

ساعت کاری: همه روزه از ساعت 8:45 الی 17