یکی از این جاذبه‌های ارزشمند تاریخی تبریز، ارگ علیشاه تبریز است که در این مقاله با این بنای تاریخی بیشتر آشنا خواهیم شد.

معرفی:

• ارگ علیشاه زمانی بلند ترین بنای تبریز بوده است. همچنین این ارگ از کهن ترین و مرتفع ترین دیوارهای تاریخی ایران محسوب می‌شود.
• این مجموعه در سال 1310 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.

تاریخچه:

• بنای ارگ علیشاه از قدمتی 700 ساله برخوردار است.
• این ارگ بین سال‌های 716 تا 724 هجری قمری در زمان ایلخانان و به دستور وزیر آنان به نام تاج الدین علیشاه جیلانی ساخته شد.
• قبل از اتمام ساخت بنا، علیشاه به مرگ طبیعی فوت کرد. جسد علیشاه، در کنار ارگ علیشاه به خاک سپرده شده است.
• این مجموعه تاریخی شامل مدرسه، مسجد و خانقاه بوده است.
• در دوران مختلف تاریخی از این بنا استفاده‌های گوناگونی شده است.
• زمان قاجار و در دوران عباس میرزا، از این بنا به عنوان انبار مهمات نظامی و غلات استفاده می‌شد. در همین مدت حصاری به دور بنا کشیده شد و نام ارگ بر روی آن گذاشته شد.
• عمارت کلاه فرنگی به این بنا اضافه شد.
• در جنگ‌های بین ایران و انگلیس و ایران و روسیه، از این مکان به عنوان سنگر نظامی استفاده می‌شد.
• توپ خانه، سرباز خانه و بخش ریخته گری در این دوران به بنا اضافه شد.
• در مشروطه نیز از این بنا به عنوان سنگرگاه مشروطه خواهان استفاده می‌شد. مدرسه نجات و سالن اپرا در این زمان به این بنای تاریخی افزوده شد.
• بعد از جنگ دوم ایران و روس، که بین تبریز و ارتش روس در سال 1290 هجری رخ داد و طی شکست تبریز، ارتش روسیه دیوارهای ارگ را به توپ بست.
• قبل از انقلاب اسلامی، محوطه ارگ علیشاه به پارک ملت و گردشگاهی عمومی تبدیل شده بود.
• امروزه از این مکان برای برگزاری نماز جمعه استفاده می‌شود.

معماری:

• بنای ارگ تبریز بسیار بزرگ تر از چیزی که اکنون از آن می‌بینیم بوده است. طی سال‌های زیاد و بر اثر جنگ و زلزله قسمت‌های بسیاری از این بنا تخریب شده و تنها دیواری بلند از آن باقی مانده است. این بنای یکپارچه آجری پلانی U شکل دارد.
• همانطور که گفته شد این بنا بسیار بزرگ بوده و بخش‌های زیادی داشته است. مهم ترینن بخش‌های آن سالن تئاتر اپرا و مدرسه نجات، یکی از اولین مدارس ایران، بوده است.
• دیواری که امروزه باقی مانده، قسمتی از محراب شبستان جنوبی مسجد بنا است که گوشه‌ای از عظمت بنا را نشان می‌دهد.
• با وجود اتفاقات زیادی که در طول تاریخ برای این بنا افتاده است و خرابی‌هایی که برای بنا به وجود آمد، باز هم این بنا به عنوان یک دژ مستحکم شناخته می‌شود. برای استحکام بنا از مصالحی چون ساروج در ساخت آن استفاده شده است.
• معمار این بنا، استاد فلکی تبریزی بوده و این بنا را به سبک آذری که به نام سبک مغول یا ایرانی-مغول هم شناخته می‌شود، ساخته است.
• بنایی که امروزه دیده می‌شود، مانند ایوانی است که سه دیوار بلند دارد. ارتفاع بنا 26 متر و عرض آن 30 متر می‌باشد و گفته می‌شود 7 متر از دیوارای این ارگ در زیر خاک قرار دارند.
• طاق بزرگ این بنا عرض بیشتری از طاق کسری دارد که یکی از دلایل تمایز این بنا با بناهای تاریخی دیگر ایران است.
• با توجه به کاشیکاری‌ها، گچبری‌ها، کتیبه‌ها و ستون‌های موجود در بنا می‌توان نتیجه گرفت که زمانی این بنا به عنوان مسجد علیشاه مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

سایر اطلاعات:

آدرس: تبریز، مرکز شهر، ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و فردوسی

ساعات بازدید: از ساعت 10 صبح الی 5 عصر

چنانچه می‌خواهید اطلاعات کاملی از جاذبه‌های گردشگری تبریز به دست آورید، با آسان گردش همراه باشید.