مسجد جامع کبیر یزد یکی از زیباترین و بینظیرترین شاهکارهای معماری اسلامی ایران است که از دوران مختلف یادگاریهای زیادی دارد.
معرفی:
- این بنا با قدمت 900 ساله در مرکز شهر و در بافت قدیم یزد قرار دارد.
- بلندترین منارههای جفتی جهان متعلق به مسجد جامع یزد میباشد.
- این بنا در متون تاریخی نام های دیگری چون مسجد جمعه شهرستان، مسجد جامع عتیق، مسجد جمعه قدیم و مسجد جامع نو دارد.
- معماری این مسجد به قدری منحصر به فرد است که هر سال گردشگران بسیاری از اقصی نقاط دنیا به این نقطه سفر میکنند.
- در سال 1313 مسجد جامع یزد در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید و اکنون تحت نظارت اداره اوقاف میباشد.
تاریخچه:
- پایههای ساخت این مسجد در زمان ساسانیان بنا نهاده شد اما در آن زمان کاربری آتشکده را داشت.
- طی سه دوره تاریخی قسمتهای مختلفی به آن اضافه شد و تکمیل گردید.
- مسجد جامع عتیق با طرح شبستانی در دوران عمرولیث صفاری بنا شد.
- در دوران آلبویه شخصی به نام علاالدوله کالنجار که حاکم یزد بود بنای اولیه مسجد جامع قدیم را ساخت.
- در قرن ششم هجری و به دستور گرشاسب از نوادگان علاالدوله این بنا تکمیل گردید.
- ساختمان اصلی مسجد از آثار سید رکن الدین محمد قاضی است.
- این بنا در ضلع غربی مسجد عتیق با یک ایوان و گنبد ساخته شد.
- بعد از مرگ رکن الدین ایوان ناتمام ماند و شرف الدین علی یزدی در دوره تیموری ساخت ایوان را به پایان رسانید.
- پس از آن در زمان امیر تیمور گنبد و ایوان کاشیکاری شدند.
- در همین زمان کتیبهای از سوره فتح با هنرمندی بهاالدین هزار اسب، از خوشنویسان آن دوره، در ایوان و گنبد افزوده شد.
- در سالهای بعد نیز اسامی دوازده امام بر کتیبه ایوان نوشته شدند.
- ستونهای مرمر، ستون کاشی، رواقهای اطراف گنبد، بنای دومنار در دو طرف سردر مدخل، تعمیر کلی صحن، ساخت رواقهای گچی و آجری اطراف صحن و شبستان غربی از تغییراتی بود که تا زمان قاجاریه به طول انجامید.
- در واقع مسجد جامع یزد را میتوان ترکیبی از 3 مسجد در ادوار مختلف و در طول 100 سال دانست.
- مهمترین و آخرین مرمتها مربوط به سال 1324 و به همت حاج سید علی محمد وزیری بوده است.
معماری:
- سبک و شیوه معماری مسجد جامع یزد بر اساس گفته مرحوم پیرنیا، شیوه آذری است.
- به این نوع معماری، معماری مغول یا ایرانی-مغول هم میگویند.
- هنر و ظرافت بینظیر معماری ایرانی در بخشهای اصلی مسجد مانند شبستان، صحن، گنبد و منارهها جلوهگر است.
- زیباترین کاشیکاری، نقوش اسلامی و گره چینی را میتوان در نمای ایوان بلند دید.
- آجرهای ضربی، نقوش معلقی، کتیبه های کاشی معرق و کوفی بنایی بکار رفته در این بنا تحسین هر بینندهای را برمیگزیند.
بخشهای مختلف:
حال به بررسی بخش های مختلف این جاذبه تاریخی می پردازیم.
فضای جلوخان:
- فضای جلوخان شامل حوضی 8 ضلعی و ستون مرمری در مقابل سردر است.
- روی ستون کنده کاریهایی از نقوش حیوانات و گیاهان دیده میشود.
- دو بیت شعر هم بر روی ستون نوشته شده است که به علت تخریب خوانا نیست.
سردر شرقی:
- سردر شرقی اصلیترین و بزرگترین سردر است.
- ارتفاع این سردر 24 متر است و دو مناره بلند در دوطرف آن قرار گرفته است.
- این فضا را میتوان موزه کتیبه نامید زیرا انواع کتیبههای سنگی و کاشی که وقفنامه و فرامین حکومتی در ادوار مختلف در آنها وجود دارد در این مکان نصب شده است.
مناره ها:
- منارههای بلند که گفته میشود بلندترین منارههای جهان هستند، نماد این مسجد هستند.
- روی منارهها کتیبههایی با خط کوفی و کاشیکاری زیبایی حتی در بلندترین نقطه آن وجود دارند.
- هر دوی این منارهها دارای راه پله هستند.
- ارتفاع منارهها 52 متر و قطر آنها 8 متر است.
- این دو مناره در دوران صفویه به بنا اضافه شدند اما در سال 1313 فروریختند و دوباره ساخته شدند.
کریاس:
- کریاس که در زمان قدیم به آن دهلیز نیز میگفتند، فضای چهارگوشی است که سقف بلند و گنبدی شکلی دارد.
- این فضا با آجر ساخته شده و لوحهای سنگی روی دیوار آن نصب شده است.
محراب:
- محراب این مسجد یکی از زیباترین و دیدنیترین قسمتهای مسجد است.
- در تزیینات این فضا از گچکاری، مقرنسکاری و کاشیکاری استفاده شده که منظرهای حیرتانگیز را به وجود آورده است.
- این محراب تماما از سنگ مرمر ساخته شده است.
- در دو طرف محراب دو مدخل وجود دارد. این دو مدخل راهروهای باریکی است که جهت عبور بانوان ساخته شده بوده تا بدون برخورد با مردان خود را به امام جماعت برسانند و سوالات خود را بپرسند.
صحن داخلی:
- صحن داخلی جهت اقامه نماز استفاده میشده و دارای محرابی با کاشیکاری آبی رنگ است.
- این صحن به سکوی مهتابی معروف است.
شبستان غربی و موزه:
- شبستان غربی به شکل مستطیل است و پنجرههای شبکهدار با کاشیکاری زیبا در قسمت بالای آن وجود دارد.
- از سال 1393 از این مکان به عنوان موزه استفاده میگردند و بیش از 350 قلم از اشیای قدیمی مسجد جامع یزد مانند در چوبی، سماور قدیمی، ساعت و کاشیکاری های مسجد در این مکان نگهداری میگردند.
گرمخانه شرقی:
- این گرمخانه به شبستان شازده معروف است و دارای 48 ستون مستطیل شکل پوشیده از کاشیهای فیروزهای میباشد.
ایوان اصلی:
- ایوان اصلی هم به شکل مستطیل ساخته شده و قسمتی از سوره والفتح بر دیواره آن نقش بسته است.
- در زیر ایوان اصلی 110 عدد از اسما مبارکه الهی با خط کوفی بصورت کاملا هماهنگ نقش بسته است.
گنبدخانه:
- در گنبدخانه که از زیباترین بخشهای مسجد است کتیبههایی با اسامی خداوند و آیات قرآنی وجود دارد.
- خوابیدگی لایه بیرونی گنبد از بخشهای دیدنی برای معماران و گردشگران به شمار میآید.
- منظور از خوابیدگی یعنی معمار بجای استفاده از قوسهای تیز با ترکیب دو قوس به یک ترکیب زیبا و پایدار و مقاوم دست پیدا کند.
- در تزیین گنبد از طرح زیبای گل صابونکی با ساقهای مزین به نام الملک الله به خط کوفی استفاده شده است.
سایر اطلاعات:
- آدرس: خیابان امام خمینی، مقابل برج ساعت، انتهای خیابان مسجد جامع
- ساعات بازدید: 8 صبح الی 19:30
- بهای بلیط: گردشگران ایرانی رایگان – گردشگران خارجی 20000 تومان
شما می توانید با سایر جاذبه های گردشگری یزد در آسان گردش آشنا شوید.
نظر (0)