مسجد جامع یزد (معرفی، تاریخچه، معماری)- آسان گردش

مسجد جامع کبیر یزد یکی از زیباترین و بی‌نظیرترین شاهکارهای معماری اسلامی ایران است که از دوران مختلف یادگاری‌های زیادی دارد.

معرفی:

این بنا با قدمت 900 ساله در مرکز شهر و در بافت قدیم یزد قرار دارد.
بلندترین مناره‌های جفتی جهان متعلق به مسجد جامع یزد می‌باشد.
این بنا در متون تاریخی نام های دیگری چون مسجد جمعه شهرستان، مسجد جامع عتیق، مسجد جمعه قدیم و مسجد جامع نو دارد.
معماری این مسجد به قدری منحصر به فرد است که هر سال گردشگران بسیاری از اقصی نقاط دنیا به این نقطه سفر می‌کنند.
در سال 1313 مسجد جامع یزد در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید و اکنون تحت نظارت اداره اوقاف میباشد.

تاریخچه:

پایه‌های ساخت این مسجد در زمان ساسانیان بنا نهاده شد اما در آن زمان کاربری آتشکده را داشت.
طی سه دوره تاریخی قسمت‌های مختلفی به آن اضافه شد و تکمیل گردید.
مسجد جامع عتیق با طرح شبستانی در دوران عمرولیث صفاری بنا شد.
در دوران آل‌بویه شخصی به نام علاالدوله کالنجار که حاکم یزد بود بنای اولیه مسجد جامع قدیم را ساخت.
در قرن ششم هجری و به دستور گرشاسب از نوادگان علاالدوله این بنا تکمیل گردید.
ساختمان اصلی مسجد از آثار سید رکن الدین محمد قاضی است.
این بنا در ضلع غربی مسجد عتیق با یک ایوان و گنبد ساخته شد.
بعد از مرگ رکن الدین ایوان ناتمام ماند و شرف الدین علی یزدی در دوره تیموری ساخت ایوان را به پایان رسانید.
پس از آن در زمان امیر تیمور گنبد و ایوان کاشیکاری شدند.
در همین زمان کتیبه‌ای از سوره فتح با هنرمندی بهاالدین هزار اسب، از خوشنویسان آن دوره، در ایوان و گنبد افزوده شد.
در سال‌های بعد نیز اسامی دوازده امام بر کتیبه ایوان نوشته شدند.
ستون‌های مرمر، ستون کاشی، رواق‌های اطراف گنبد، بنای دومنار در دو طرف سردر مدخل، تعمیر کلی صحن، ساخت رواق‌های گچی و آجری اطراف صحن و شبستان غربی از تغییراتی بود که تا زمان قاجاریه به طول انجامید.
در واقع مسجد جامع یزد را می‌توان ترکیبی از 3 مسجد در ادوار مختلف و در طول 100 سال دانست.
مهمترین و آخرین مرمت‌ها مربوط به سال 1324 و به همت حاج سید علی محمد وزیری بوده است.

معماری:

سبک و شیوه معماری مسجد جامع یزد بر اساس گفته مرحوم پیرنیا، شیوه آذری است.
به این نوع معماری، معماری مغول یا ایرانی-مغول هم می‌گویند.
هنر و ظرافت بی‌نظیر معماری ایرانی در بخش‌های اصلی مسجد مانند شبستان، صحن، گنبد و مناره‌ها جلوه‌گر است.
زیباترین کاشیکاری، نقوش اسلامی و گره چینی را می‌توان در نمای ایوان بلند دید.
آجرهای ضربی، نقوش معلقی، کتیبه های کاشی معرق و کوفی بنایی بکار رفته در این بنا تحسین هر بیننده‌ای را برمی‌گزیند.

بخش‌های مختلف:

حال به بررسی بخش های مختلف این جاذبه تاریخی می پردازیم.

فضای جلوخان:

فضای جلوخان شامل حوضی 8 ضلعی و ستون مرمری در مقابل سردر است.
روی ستون کنده کاری‌هایی از نقوش حیوانات و گیاهان دیده می‌شود.
دو بیت شعر هم بر روی ستون نوشته شده است که به علت تخریب خوانا نیست.

سردر شرقی:

سردر شرقی اصلی‌ترین و بزرگترین سردر است.
ارتفاع این سردر 24 متر است و دو مناره بلند در دوطرف آن قرار گرفته است.
این فضا را می‌توان موزه کتیبه نامید زیرا انواع کتیبه‌های سنگی و کاشی که وقفنامه و فرامین حکومتی در ادوار مختلف در آنها وجود دارد در این مکان نصب شده است.

مناره ها:

مناره‌های بلند که گفته می‌شود بلندترین مناره‌های جهان هستند، نماد این مسجد هستند.
روی مناره‌ها کتیبه‌هایی با خط کوفی و کاشیکاری زیبایی حتی در بلندترین نقطه آن وجود دارند.
هر دوی این مناره‌ها دارای راه پله هستند.
ارتفاع مناره‌ها 52 متر و قطر آنها 8 متر است.
این دو مناره در دوران صفویه به بنا اضافه شدند اما در سال 1313 فروریختند و دوباره ساخته شدند.

کریاس:

کریاس که در زمان قدیم به آن دهلیز نیز میگفتند، فضای چهارگوشی است که سقف بلند و گنبدی شکلی دارد.
این فضا با آجر ساخته شده و لوح‌های سنگی روی دیوار آن نصب شده است.

محراب:

محراب این مسجد یکی از زیباترین و دیدنی‌ترین قسمت‌های مسجد است.
در تزیینات این فضا از گچ‌کاری، مقرنس‌کاری و کاشیکاری استفاده شده که منظره‌ای حیرت‌انگیز را به وجود آورده است.
این محراب تماما از سنگ مرمر ساخته شده است.
در دو طرف محراب دو مدخل وجود دارد. این دو مدخل راهروهای باریکی است که جهت عبور بانوان ساخته شده بوده تا بدون برخورد با مردان خود را به امام جماعت برسانند و سوالات خود را بپرسند.

صحن داخلی:

صحن داخلی جهت اقامه نماز استفاده می‌شده و دارای محرابی با کاشیکاری آبی رنگ است.
این صحن به سکوی مهتابی معروف است.

شبستان غربی و موزه:

شبستان غربی به شکل مستطیل است و پنجره‌های شبکه‌دار با کاشیکاری زیبا در قسمت بالای آن وجود دارد.
از سال 1393 از این مکان به عنوان موزه استفاده می‌گردند و بیش از 350 قلم از اشیای قدیمی مسجد جامع یزد مانند در چوبی، سماور قدیمی، ساعت و کاشیکاری های مسجد در این مکان نگهداری می‌گردند.

گرمخانه شرقی:

این گرمخانه به شبستان شازده معروف است و دارای 48 ستون مستطیل شکل پوشیده از کاشی‌های فیروزه‌ای میباشد.

ایوان اصلی:

ایوان اصلی هم به شکل مستطیل ساخته شده و قسمتی از سوره والفتح بر دیواره آن نقش بسته است.
در زیر ایوان اصلی 110 عدد از اسما مبارکه الهی با خط کوفی بصورت کاملا هماهنگ نقش بسته است.

گنبدخانه:

در گنبدخانه که از زیباترین بخش‌های مسجد است کتیبه‌هایی با اسامی خداوند و آیات قرآنی وجود دارد.
خوابیدگی لایه بیرونی گنبد از بخش‌های دیدنی برای معماران و گردشگران به شمار می‌آید.
منظور از خوابیدگی یعنی معمار بجای استفاده از قوس‌های تیز با ترکیب دو قوس به یک ترکیب زیبا و پایدار و مقاوم دست پیدا کند.
در تزیین گنبد از طرح زیبای گل صابونکی با ساقه‌ای مزین به نام الملک الله به خط کوفی استفاده شده است.

سایر اطلاعات:

آدرس: خیابان امام خمینی، مقابل برج ساعت، انتهای خیابان مسجد جامع
ساعات بازدید: 8 صبح الی 19:30
بهای بلیط: گردشگران ایرانی رایگان – گردشگران خارجی 20000 تومان

شما می توانید با سایر جاذبه های گردشگری یزد در آسان گردش آشنا شوید.

وبلاگ

مسجد جامع یزد